Lost in translation

Ανοίγοντας το Κέντρο Μετάφρασης και Διερμηνείας Translatit, φίλοι, συγγενείς και άλλα αγαπημένα πρόσωπα με γέμισαν με αγάπη, κουράγιο και πολλά δώρα για το καλό! Λουλούδια, γούρια, μια τοστιέρα (!) γιατί ήταν σίγουροι ότι θα ξημεροβραδιάζομαι εδώ υποθέτω, μια συνεδρία για μασάζ (!!) γιατί θα χρειάζομαι και λίγη χαλάρωση με όλη αυτή τη δουλειά και ένα βιβλίο με τίτλο “Lost in Translation”, της Ella Frances Sanders.

Τα βιβλία τα αγαπώ. Είτε είναι σχετικά με τη μετάφραση είτε όχι. Το συγκεκριμένο όμως βιβλίο το λάτρεψα γιατί έχει ένα ιδιαίτερο θέμα που μπορεί να φανεί ενδιαφέρον και σε άτομα που δεν ασχολούνται με τη μετάφραση επαγγελματικά όπως εγώ. Παρουσιάζει λοιπόν λέξεις από όλο τον κόσμο που δεν μεταφράζονται! Μα πως γίνεται αυτό;

Κάθε χώρα, κάθε τόπος, κάθε λαός έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Είναι αυτά που μας κάνουν να διαφέρουμε, να ξεχωρίζουμε ο ένας από τον άλλο. Η ιστορία μας, η πολιτισμική μας κληρονομιά, το περιβάλλον στο οποίο ζούμε διαμορφώνουν το χαρακτήρα μας, τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις μας και όλα αυτά αποτυπώνονται φυσικά και στη γλώσσα μας. Μπορεί λοιπόν να καταλαβαινόμαστε όταν μιλάμε την ίδια γλώσσα, τι γίνεται όμως όταν προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε αυτό που θέλουμε σε κάποιον που δε γνωρίζει τη γλώσσα μας;

Κάπου εκεί χανόμαστε στη μετάφραση! Όπως καταλαβαίνετε το πρώτο πράγμα που έκανα ανοίγοντας το δώρο μου ήταν να δω αν υπάρχει κάποια ελληνική λέξη! Και ναι υπήρχε και μάλιστα ήταν και πολύ αγαπημένη. Ήταν το Μεράκι. Το να κάνεις κάτι με όλη σου την καρδιά και την ψυχή, να βάζεις τη δημιουργικότητά σου και την αγάπη σου, το πάθος σου και την εκτίμησή σου ακόμη και για τα πιο μικρά και απλά πράγματα. Και όταν δίνεις το όλο σου όπως λέει και το βιβλίο το αποτέλεσμα συνήθως είναι άψογο!

Τι άλλο μου έκανε εντύπωση; Σαν γνήσιο παιδί της λογοτεχνίας και του λυρισμού ενθουσιάστηκα με το ότι οι Σουηδοί με τη λέξη Mangata περιγράφουν τον αντικατοπτρισμό που κάνει το φεγγάρι στη θάλασσα σχηματίζοντας ένα φωτεινό μονοπάτι. Γέλασα με τη γερμανική λέξη Drachenfutter που στην κυριολεξία σημαίνει τροφή για το δράκο γιατί τελικά περιγράφει το δώρο που ένας άντρας παίρνει στη γυναίκα του όταν προσπαθεί να ζητήσει συγνώμη για τη συμπεριφορά του! Θυμήθηκα ανέμελες στιγμές στη θάλασσα με την αραβική λέξη Samar που περιγράφει το να μένει κανείς μετά τη δύση του ηλίου παρέα με φίλους, συζητώντας και περνώντας όμορφες στιγμές.

Θα ομολογήσω βέβαια ότι πέρα από τις λέξεις που δεν μεταφράζονται ανακάλυψα και γλώσσες που αμφιβάλλω αν τις έχετε ακούσει ποτέ! Κάπου εκεί στις Φιλιππίνες που λέτε μπορεί κανείς να εκφράσει στα Ταγκαλόγκ με τη λέξη Kilig αυτή την περίεργη αίσθηση που νιώθει κανείς όταν ερωτεύεται, τις μυστήριες πεταλούδες που φτερουγίζουν στο στομάχι! Επίσης στη Χιλή, στη Γη του Πυρός, η μοναδική εν ζωή ομιλούσα το γλωσσικό ιδίωμα Γιαγκάν μπορεί να χρησιμοποιήσει τη λέξη Mamihlapinatapai για να εκφράσει την εξίσου δύσκολη με την προφορά της σημασία που είναι το να εύχεσαι και να σκέφτεσαι τα ίδια πράγματα με κάποιον άλλο και ωστόσο αυτή η αμοιβαία κατανόηση να μην εκφράζεται ποτέ με λόγια.

Δεν θα σας αποκαλύψω τις υπόλοιπες λέξεις του βιβλίου αλλά έχει πραγματικά πολύ ενδιαφέρον να κάνετε μια μικρή αναζήτηση για αυτούς τους μικρούς θησαυρούς που είναι αδύνατο να μεταφραστούν με μία λέξη μόνο. Θα ανακαλύψετε πολλά κοινά με λαούς που δεν φαντάζεστε, θα εκπλαγείτε με τις φαινομενικά «άχρηστες» και «ανούσιες» λέξεις που χρησιμοποιούνται εκεί έξω και είμαι σίγουρη πως στο τέλος θα προσπαθήσετε και εσείς να μεταφράσετε με μία λέξη το δικό μας φιλότιμο ή το κελεπούρι! Τι λέτε; Θα τα καταφέρετε;